Hormony przełączają organizm w rozmaite tryby pracy, gnają nas w różnych kierunkach, zmieniają nie do poznania. Wydzielane są w maleńkich ilościach, ale nawet odrobina wystarczy, żeby ciało zaczęło funkcjonować inaczej albo świat wydał nam się zupełnie inny. Każdy hormon ma swoją rację bytu, choć czasem jest to racja sprzed milionów lat. Szczęśliwi ludzie, którym hormony nie płatają figli!
Adrenalina
Wydziela się adrenalina
na sam widok skurczybyka.
Adrenalina wydzielana jest przez rdzeń nadnerczy w momentach niebezpieczeństwa. Przyśpiesza akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne w mięśniach i wątrobie. Od kortyzolu różni się tym, że działa błyskawicznie, ale krótko – kilka minut.
Estrogeny
Jeszcze Polska nie zginęła,
kiedy estrogeny!
Hormony płciowe nazywane żeńskimi, ale obecne również u mężczyzn. U kobiet wytwarzane w jajnikach, u mężczyzn – w korze nadnerczy i jądrach. W tych samych gruczołach wydzielany jest też inny ważny hormon nazywany żeńskim: progesteron.
Tymulina
Dzięki grasicy i ty
masz limfocyty T.
Tymulina, tymozyna, tymopoetyna i tym podobne hormony wytwarzane przez grasicę odpowiadają za produkcję oraz dojrzewanie limfocytów T, czyli komórek układu odpornościowego.
Testosteron
Kto to zrobił?!
On – testosteron.
Testosteron to jeden z androgenów, czyli hormonów maskulinizujących. U mężczyzn wytwarzany jest w jądrach, u wszystkich ludzi – w korze nadnerczy.
Oksytocyna
Niech życie ci płynie
w oksytocynie!
Zwana hormonem miłości. Wytwarzana przez podwzgórze, podczas porodu powoduje skurcze macicy. Podczas karmienia piersią ułatwia wydzielanie mleka. Wywołuje wyraźne efekty psychologiczne, stymuluje przede wszystkim ufność, uległość, empatię (ale czasem także zazdrość i radość z cudzego niepowodzenia).
Insulina
Przed jedzeniem cieknie ślina,
po jedzeniu insulina.
Hormon ten jest uwalniany przez trzustkę zazwyczaj po posiłku, w odpowiedzi na podwyższone stężenie glukozy we krwi. Powoduje przenoszenie glukozy z krwi do wnętrza komórek.
Melatonina
Do snu ukołysze szyszynka
rodziców, córeczkę i synka.
Wytwarzaną w szyszynce melatoninę określa się hormonem snu. Światło hamuje jej wydzielanie i dlatego zegar biologiczny człowieka jest w dużym stopniu dopasowany do rytmu dnia i nocy. Ciekawostka: Kartezjusz uważał, że w szyszynce mieszka dusza człowieka.
Trombopoetyna
O trombopoetynie niech trąbią poeci:
dzięki niej krew z rany bez końca nie leci.
Trombopoetyna uruchamia produkcję trombocytów (płytek krwi, czyli krwinek odpowiedzialnych za krzepnięcie), która odbywa się w szpiku kostnym. Sama zaś trombopoetyna wytwarzana jest w wątrobie.
Hormon wzrostu
Potrzebny jest hormon wzrostu,
żeby rosnąć, po prostu.
Powoduje wzrost kości, za którym idzie wzrost całego organizmu. Dzięki temu hormonowi z wątroby uwalnia się więcej glukozy, która dostarcza organizmowi energii. Wytwarzany w przysadce mózgowej – gruczole, który produkuje jeszcze całą masę innych hormonów, np. prolaktynę (stymulującą wzrost gruczołów sutkowych i wywołującą laktację) albo TSH pobudzający do pracy tarczycę (gruczoł wytwarzający trzy hormony ważne dla całego organizmu).
EPO
Nie tylko atletom
przydaje się EPO.
Wytwarzana w nerkach erytropoetyna, czyli EPO, pobudza produkcję czerwonych krwinek. Hormon ten stosowany bywa przez sportowców jako środek dopingujący, czego oczywiście nie popieramy.
Leptyna
Zjadłbym, babciu, jeszcze coś
(choć leptyna mówi: dość).
Leptyna to hormon wytwarzany w tkance tłuszczowej w skórze. Informuje o zasobach energetycznych organizmu. Poprzez podwzgórze działa na układ nerwowy, zmniejszając apetyt.
Wazopresyna
Gdy przyjdzie noc, zagęści mocz
wazopresyny moc.
Hormon ten zagęszcza mocz i to dzięki niemu, o ile gospodarka hormonalna jest prawidłowa, nie siusiamy do łóżek – jego wydzielanie zwiększa się podczas snu. Produkowany jest w podwzgórzu, czyli obszarze w dolnej części mózgu, gdzie układ nerwowy spotyka się z układem hormonalnym. Oprócz tego, że podwzgórze samo wydziela hormony, reguluje też pracę przysadki mózgowej.
Kortyzol
Przy wysiłku i w stresie
kortyzol ci się podniesie.
Nazywany hormonem stresu kortyzol jest wytwarzany w korze nadnerczy. Stymuluje wydzielanie do krwi glukozy, która dostarcza do tkanek energię potrzebną w kryzysowych sytuacjach. Kortyzol wprzęgnięty jest w cały łańcuch reakcji. Jego wydzielanie kontroluje hormon ACTH wytwarzany przez przysadkę mózgową, ten zaś uwalnia się pod wpływem hormonu CRH produkowanego w podwzgórzu.
Czytaj również:
