Trochę optymizmu! Trochę optymizmu!
i
ilustracja: Cyryl Lechowicz
Wiedza i niewiedza

Trochę optymizmu!

New Scientist – redakcja
Czyta się 3 minuty

Dziś, gdy jedna dekada się kończy, a druga zaczyna, zewsząd słychać głosy, że zmierzamy ku zagładzie. Brak radykalnych działań w celu zapobieżenia zmianom klimatu, coraz prymitywniejszy charakter debaty publicznej, zalew fake newsów, ruchy populistyczne odrzucające wiedzę ekspercką i fakty – wszystko to ma świadczyć, że ludzkość wpadła w korkociąg.

Wiemy, że Wy, Czytelnicy […], kochacie twarde dowody i racjonalne metody rozwiązywania problemów. Zapewne zdajecie więc sobie sprawę, że fakty nie potwierdzają przedstawionej powyżej narracji. Przeciwnie, według większości wskaźników świat staje się coraz lepszym miejscem do życia (przynajmniej dla ludzi).

W dużym stopniu zawdzięczamy to nauce i technologii, które w humanitarny i postępowy sposób zwalczają problemy głodu, chorób oraz braku dostępu do wody pitnej, edukacji czy antykoncepcji. Dla większości ludzi rok 2020 będzie obiektywnie lepszy niż rok 2010.

Nieustannie rozwija się też nasza wiedza o wszechświecie i naszej w nim roli. Na przestrzeni ostatniej dekady mieliśmy do czynienia z mnogością ekscytujących, przełomowych odkryć naukowych. Pierwszy raz bezpośrednio ujrzeliśmy czarną dziurę. Pogłębiliśmy naszą wiedzę na temat pochodzenia człowieka i naszych przodków.

Informacja

Z ostatniej chwili! To pierwsza z Twoich pięciu treści dostępnych bezpłatnie w tym miesiącu. Słuchaj i czytaj bez ograniczeń – zapraszamy do prenumeraty cyfrowej!

Subskrybuj

Naukowcy coraz lepiej rozumieją funkcjonowanie Ziemi jako wielkiego, żywego systemu. Potrafimy sprawniej odtwarzać dzikie środowiska i skuteczniej pomagać zagrożonym gatunkom. Mieszkańcy wielu krajów zaczęli uświadamiać sobie skutki korzystania z tworzyw w rodzaju plastiku. Wszystko wskazuje na to, że postęp będzie trwał. Nawet jeśli chodzi o zmiany klimatu – bez wątpienia najważniejsze wyzwanie nadchodzącej dekady – są powody do ostrożnego optymizmu i wiary, że wspólnie zdołamy zapobiec katastrofie. Pismo „Time” nie bez kozery nadało tytuł Człowieka Roku szwedzkiej aktywistce Grecie Thunberg.

Z pewnością czekają nas wielkie batalie polityczne. Jednak dzięki takim osobom jak Thunberg opinia publiczna akceptuje obecnie podstawowe ustalenia naukowe dotyczące zmian klimatu i jest coraz bardziej świadoma zagrożeń. Na całym świecie obserwujemy pozytywne trendy w tym zakresie, nawet w wyjątkowo opornych rejonach Stanów Zjednoczonych. Ludzkość wyraźniej dostrzega potrzebę radykalnych działań.

Należy sądzić, że pójdzie za tym większa gotowość do akceptowania konsensusu naukowego w innych obszarach, np. w kwestii szczepionek. Naukowcy mają oczywiście sporą rolę do odegrania, lecz ogromnie sprzyja im jeden czynnik: zaufanie opinii publicznej. Owszem, sporo się ostatnio pisze na temat odrzucania wiedzy eksperckiej przez społeczeństwa, ale niezliczone badania sondażowe mówią, że ludzie wciąż wierzą w naukę oraz w jej zdolność dostrzegania problemów i ich rozwiązywania.

Mała dygresja: jednym z ważniejszych, choć niedocenianych osiąg­nięć drugiej dekady XXI w. było pogłębienie naszej wiedzy na temat ludzkich zachowań. Otóż do nieuchronnych błędów poznawczych człowieka zalicza się przywiązywanie dużej wagi do złych wiadomości, a względnie niewielkiej do tych dobrych oraz skupianie się na sprawach lokalnych, a nie globalnych. Z drugiej strony, zmiana sposobu myślenia – zarówno pozytywna, jak i negatywna – może się dokonać gwałtownie i niespodziewanie. Postawy są zatem rzeczą płynną. Musi minąć nieco czasu, zanim dostosują się do nich normy społeczne. Kiedy jednak już to się stanie, przemiany mogą zachodzić niezwykle szybko.

Rzecz jasna, przed nami wielkie wyzwania. Rozwój robotyki i sztucznej inteligencji spowoduje wzrost niepewności w gospodarce, któremu trzeba będzie zaradzić. Nowe technologie – choćby edycja genomu ludzkiego – postawią nas przed pytaniami moralnymi, domagającymi się pilnych odpowiedzi. Pozycja Chin na światowej scenie nadal będzie się umacniać (pod koniec minionej dekady Państwo Środka odpowiadało za najwięcej emisji zanieczyszczeń, lecz z drugiej strony w największym stopniu rozwijało zielone technologie). Oznacza to istotne wyzwanie dla zachodnich standardów i sposobów myślenia w sferze nauki czy geopolityki. Jeśli znów ruszymy na podbój kosmosu, może oznaczać to lepszą przyszłość dla całej ludzkości. Ale istnieje też ryzyko, że wyeksportujemy do innych światów nasze najgorsze cechy.

No i oczywiście zmiany klimatu, emisje zanieczyszczeń, utrata bioróżnorodności… Jeśli w obecnej dekadzie nie poradzimy sobie z tymi ogromnymi wyzwaniami, nie dostaniemy następnej szansy, a skutki dla życia na Ziemi będą naprawdę poważne. Wygląda na to, że lata 20. XXI w. przesądzą o przyszłości naszego gatunku i świata przyrody.

Wkraczając w nowe dziesięciolecie, powinniśmy przede wszystkim odrzucić pesymistyczny fatalizm. Pamiętajmy, że fakty stoją po stronie optymizmu, należy więc znów uwierzyć w ludzki geniusz. Nasze działania zawsze bowiem miały i wciąż będą mieć znaczenie.

Tłumaczył Jan Dzierzgowski

 

Pierwotnie artykuł ukazał się w magazynie „New Scientist” jako tekst od redakcji. Przekład na podstawie wersji ze strony internetowej newscientist.com. Tytuł dodany przez redakcję „Przekroju”.

Czytaj również:

Przekrój zimy 2019/2020 Przekrój zimy 2019/2020
i
ilustracja: Marek Raczkowski
Wiedza i niewiedza

Przekrój zimy 2019/2020

Przekrój

10 grudnia

W nowym rządzie Finlandii zasiada więcej kobiet niż mężczyzn. Na świecie wzbudziło to sensację, ale Finowie tłumaczą, że nie jest to ich pierwszy rząd z przewagą dam. I dodają, że w ich języku zamiast zaimków ona, on i ono używa się wspólnego słówka hän.

Czytaj dalej