Nasze zdrowie psychiczne jest ściśle powiązane z kontaktem z naturą. Naukowe badania jednoznacznie potwierdzają – potrzebujemy bliskości przyrody. Prezentujemy esej pochodzący z książki Ekopsychiatria. Jak bliskość natury wspiera naszą psychikę.

Mechanizmów wpływu natury na pracę ludzkiego układu nerwowego jest dużo i dotyczą one różnych płaszczyzn. Nie wszystkie jeszcze poznaliśmy, część dopiero odkrywamy. Już nasi przodkowie instynktownie zwracali się ku szczególnym miejscom w krajobrazie, poszukując zdrowia i spokoju. Były to święte gaje, wybrane plaże, polany, na których biły źródła. Polscy królowie chronili się przed epidemiami w puszczach Białowieskiej i Knyszyńskiej, a w Lecie leśnych ludzi Marii Rodziewiczówny bohaterowie doświadczali uzdrawiającego wpływu natury, uciekając od technologii miast i stresów cywilizacyjnych. Dopiero od kilkudziesięciu lat zaczęliśmy prowadzić badania nad tym, co dokładnie w otoczeniu naturalnym, szczególnie leśnym, wpływa korzystnie na zdrowie, w tym pracę układu nerwowego.

Środowisko przyrodnicze reguluje pracę układów współczulnego i przywspółczulnego, modyfikuje zaangażowanie i aktywność różnych części kory mózgowej, co przejawia się w odmiennym ich metabolizmie, zmienia nawet czynność bioelektryczną mózgu i gospodarkę hormonalną — np. w zakresie produkcji adrenaliny czy kortyzolu. Bardzo często właśnie podniesiony z powodu stresu poziom kortyzolu jest odpowiedzialny za gwałtowne wybudzanie się o godzinie czwartej – piątej rano. Regulacja jego wydzielania może zatem pomóc w walce z bezsennością. Badania na zwierzętach wykazują m.in. wpływ roślinnych terpenów na jakość flory jelitowej ssaków oraz styczności z bakteriami glebowymi na produkcję serotoniny i noradrenaliny. Z punktu widzenia psychologicznego zmniejsza się poziom lęku, depresyjności, aktywuje układ nagrody, poprawiają funkcje poznawcze, a obecność zieleni wspomaga rozwój istoty białej i szarej mózgu u najmłodszych — udało się to wychwycić nawet w badaniach obrazowych. Relacje z przyrodą mogą stanowić profilaktykę, wspomaganie klasycznych terapii oraz rehabilitację w przypadku wielu zaburzeń psychicznych, nie tylko depresyjnych (łagodnych i umiarkowanych), ale też z wyraźnym tłem lękowym, ADHD, uzależnień, bezsenności, zespołu wypalenia zawodowego, przewlekłego zmęczenia i innych.

Jeśli chodzi o mechanizmy działania, można wyróżnić kilka dróg wpływu przyrody na pracę układu nerwowego.

Droga biochemiczna

Wiąże się z inhalacją produkowanych przez rośliny substancji lotnych. Dużą ich