Przesądy rodzi lęk i niewiedza, ale także pewna dyspozycja umysłowa. Niektórzy lepiej czują się w świecie pełnym cudowności i zagadek. Inni wszystko poddają ocenie „szkiełka i oka”.

Każda epoka miała swoich racjonalistów i swoje przesądy. Przekształcają się one jednak; jedne się rodzą, inne zanikają, jeszcze inne zmieniają charakter i zasięg. Często sami już nie wiemy do czego odnieść magiczne myślenie. Niebawem stare przesądy zatrą się, zaginą w nowej kulturze, tworzonej pod presją masowych środków informacji.

Zamieszczona poniżej psychozabawa pozwoli Ci ustalić tendencję twego umysłu, twoją postawę wobec zjawisk tego świata.

Odpowiadając na kolejne pytania trzeba skreślić jedną z liter, a lub b. Następnie przenieść te skreślenia na tabelkę, którą znajdziecie na dole strony.

1. Czy sądzisz, że pory roku nie są dziś już tak wyraźne jak kiedyś?

a) dziś są mniej wyraźne

b) są zawsze takie same

2. Czy po wizycie u lekarza na ogół czujesz się nieco lepiej?

a) tak

b) nie

3. Często w języku matematycznym używa się terminu „prawo przypadku”. Czy sądzisz, że prawo to rzeczywiście istnieje?

a) tak

b) nie

4. Czy fakt, że przy stole siedzi 13 osób psuje ci humor?

a) tak

b) nie

5. Co sądzisz o skuteczności życzeń (szczęśliwego Nowego Roku, wszystkiego najlepszego, szczęśliwej podróży itp.)?

a) mają charakter czysto psychologiczny

b) są zwykłą kurtuazją

6. Jaka jest twoim zdaniem najlepsza definicja pecha?

a) jest to nieumiejętność wykorzystywania dobrych okazji

b) to nieprzyjazna siła, wobec której jesteś bezsilny

7. Wielu ludzi ostentacyjnie puka w „niemalowane drzewo”, aby zapobiec ewentualnym nieszczęściom. Czy postępujesz tak ponieważ:

a) po prostu żartujesz

b) podświadomie myślisz, że w końcu nie należy odrzucić żadnej szansy?

8. Czy znasz swój znak zodiaku?

a) tak

b) nie

9. Która z tych dwóch myśli wydaje się nieprawdziwa?

a) Zbyt wielu ludzi sądzi, te starożytni wszystko wymyślili (Paul Valéry)

b) Nowe jest tylko to, co zostało zapomniane (Mile Bertin)

10. W totalizatorze sportowym czy w grach liczbowych istnieją twoim zdaniem matematyczne marginesy rzeczywiście opłacalne pod warunkiem, że gra się wytrwale?

a) tak

b) nie

11. Czy w chwilach niepokoju lub zmęczenia jesteś skłonny wykonywać pewien osobisty rytuał, aby przezwyciężyć zły los (krzyżujesz palce, nie przekraczasz progu, wstajesz prawą nogą itp.)?

a) czasem

b) nigdy

12. Czy zauważyłeś w swoim życiu osobliwe „zbiegi okoliczności” rzeczywiście zbyt znamienne, by przypisać je jedynie przypadkowi?

a) tak

b) nie

13. Co czyni na tobie większe wrażenie:

a) wiersz liryczny

b) historyczna rozprawa

14. Z wielkich koncepcji dotyczących przyszłości świata, która twoim zdaniem jest słuszniejsza?

a) teoria ewolucji

b) doktryna katastroficzna, przepowiadająca koniec świata

15. Czy stwierdziłeś prawdziwość starych przysłów dotyczących pogody (zimni święci, Barbara po lodzie…)

a) nigdy

b) czasem

16. Mówiono, że ci, którzy otworzyli grobowiec Tutenchamona umarli przedwcześnie i w sposób nagły. Uważasz, że:

a) działało tu rzeczywiście przekleństwo

b) fakty nie zostały ustalone i to zapewne tylko bajka

17. Czy nauka ma prawo a priori odrzucać istnienie pewnych zjawisk jako nieprawdopodobnych (np. lewitacji)?

a) tak

b) nie

18. Czy rzeczywiście wahasz się mając zapalić 3 papierosy jedną zapałką?

a) tak

b) nie

19. W którym przypadku odczuwasz więcej lęku?

a) siadając za kierownicą samochodu

b) na myśl o locie samolotem

20. Czy twoje osobiste doświadczenie pozwala ci przyjąć, że jedne liczby są szczęśliwsze niż inne?

a) tak

b) nie

21. Czy starasz się nie ubierać w pewne kolory — mniej szczęśliwe niż inne?

a) tak

b) nie

22. Która z tych koncepcji losu wydaje ci się bliższa rzeczywistości:

a) Charakter człowieka czyni jego los

b) Fortuna jest ślepa

23. Czy miałeś okazję ustalić swój horoskop lub czy zrobiłbyś to przy okazji?

a) tak

b) nie

24. Czy jeśli wpatrywać się uparcie w osobę stojącą do ciebie plecami i nie widzącą cię zwykle się jednak odwróci?

a) zdarza się niekiedy

b) jeśli się zdarza to czysty przypadek

25. Czy przypadkiem kupując bilet loterii państwowej starannie go wybierasz zwracając uwagę, by kończył się tą a nie inną cyfrą?

a) tak

b) nie

26. Czy twoim zdaniem istnieje związek pomiędzy tajemniczym światłem Księżyca a zaburzeniami psychicznymi?

a) tak

b) nigdy tego nie udowodniono

27. Na twojej drodze leży drabina. Choć musisz przez nią przejść, obchodzisz ją. Dlaczego?

a) bo coś rzeczywiście może spaść mi na głowę

b) bo to przynosi nieszczęście

28. Stwierdzasz czasem, że w twoim życiu istnieją „czarne serie”. Mówi się nawet „nieszczęścia chodzą w parze”. Jak interpretujesz to zjawisko?

a) przyczyny tego są czysto psychologiczne

b) widzisz w tym złowieszcze wpływy, z którymi nie sposób walczyć

29. Istnieje pogląd, że jeśli zrobimy coś z przekonania wszystko się nam udaje. Czy mogłeś to stwierdzić?

a) tak

b) nie

30. Czy znasz dostateczną ilość przepowiedni, które sprawdziły się w zdumiewający sposób?

a) niewiele albo wcale nie

b) kilka, których nie można wytłumaczyć przypadkowym zbiegiem okoliczności

31. Czy nosisz coś, co uważasz za talizman?

a) tak

b) nie, nigdy

32. Czy umiesz (choćby dla zabawy) stawiać kabałę?

a) tak

b) nie

33. Gdybyś mógł, czy chciałbyś wiedzieć z góry co czeka cię w przyszłości, czy też zdałbyś się na własną intuicję w przezwyciężaniu losu?

a) wolę wiedzieć wcześniej

b) wolę ufać sobie

34. Podobno afrykańscy czarownicy posiadają moc uleczania chorych:

a) rzecz została ustalona

b) uważam, że to bajki

35. Każdy naród ma swoje legendy. Jak sądzisz, czy

a) kryją one ważne prawdy i fakty

b) nic nie zastąpi historii i archeologii dla poznania naszych dalekich przodków

36. Czy niektóre z twoich snów nie kryły jakichś elementów proroczych?

a) tak, czasami

b) w żadnym wypadku

37. Niektórzy wierzą, że istnieje związek między imieniem a charakterem. Co o tym myślisz?

a) nic nie pozwala przyjąć, że taki związek istnieje

b) parokrotnie stwierdziłem taki związek

38. Czy wolisz wierzyć, że każdy z nas posiada pewne przeznaczenie, które kieruje działaniami w jego życiu, czyniąc nas tylko w części za nie odpowiedzialnym?

a) wolę wierzyć w przeznaczenie

b) uważam, że jestem panem swoich poczynań tak dobrych, jak złych

39. Czy zwiedzając nieznane miejsce odczułeś kiedyś osobliwe wrażenie, że już tu byłeś?

a) tak

b) nie, nigdy

40. Czy myślisz, że pewien sposób odżywiania się (np. wegetariański) pozwala żyć dłużej?

a) myślę, że pewne artykuły, np. tłuszcze zwierzęce są szkodliwe dla zdrowia

b) nic nie dorówna zrównoważonej diecie, bez niej powstają zaburzenia w organizmie

41. Czy myślisz, że przy obecnym stanie wiedzy można przewidzieć, jaka pogoda będzie za miesiąc?

a) tak

b) nie

42. Czy w pewnych chwilach życia nosiłeś przy sobie jakieś przedmioty (klejnot, pamiątkę, list itp.), które twoim zdaniem posiadały dobroczynne działanie?

a) tak, czasem

b) nie, nigdy

43. Co jakiś czas ludzie komentują sławne stare przepowiednie. Czy uważasz te teksty za

a) zastanawiająco trafne

b) bezładny bełkot

44. Czy stwierdziłeś osobiście, że pogodą zmienia się częściej przy zmianie kwadry Księżyca niż kiedy indziej?

a) tak

b) nie

45. Czy myślisz, że aby zbudować piramidy Egipcjanie dysponowali niezwykłymi środkami technicznymi, których tajemnica zaginęła?

a) można by tak myśleć

b) nie ma tu żadnej tajemnicy: mieli niezliczoną i niewolniczą siłę roboczą

46. Często mówiąc o okropnej chorobie, jaką jest rak, ludzie lękają się nawet wymienić jej nazwę, czy do nich należysz?

a) tak

b) nie

47. Czy według ciebie istnieje pewne dające się porównać podobieństwo losu dwóch różnych osób, urodzonych w tym samym dniu tego samego roku?

a) nic takiego nigdy nie ustalono

b) przeciwnie, istnieją niekiedy zdumiewające podobieństwa

48. Co twoim zdaniem jest ważniejsze, wiara czy rozum?

a) nic nie zastąpi rozumu

b) wiara jest cenniejsza niż rozum

49. Mówi się, że lunatycy mogą chodzić po dachach śpiąc, gdyż we śnie zachowują swój zmysł równowagi.

a) to wielka przesada

b) zjawisko to zostało wielokrotnie stwierdzone

50. Czy zdarzyło ci się zaglądnąć nie do dzieła Freuda czy Junga lecz do sennika w nadziei, że tam znajdziesz właściwe znaczenie jakiegoś snu?

a) zdarzyło mi się

b) sny są dla mnie bez znaczenia

ROZWIĄZANIE

Na załączonej poniżej tabeli zakreśl kółkiem wybraną przez siebie odpowiedź:

Oblicz teraz, ile kółek ma każda z pierwszych kolumn z literami na kolorze. Te właśnie, po lewej, to kolumny przesądów, prawe — racjonalizmu. Zależnie od liczby odpowiedzi na kolumnach po lewej musisz na poniższej skali określić swoje miejsce.

50
ulegasz przesądom

25
postawa umiarkowana

0
hiperracjonalizm

35
słaby racjonalizm

15
silny racjonalizm

Ponad 25 odpowiedzi w kolumnach po lewej:

Twój umysł każe Ci przyjmować pewne sprawy bezkrytycznie. Liczba twoich punktów w lewej kolumnie rośnie! 35 punktów to stan alarmowy. Jeśli go przekroczysz, możesz stać się igraszką złudzeń i ofiarą szarlatanów.

Poniżej 25 odpowiedzi w kolumnach po lewej:

W zasadzie nie odrzucasz tego, co niezwykłe, ale starasz się przepuścić je przez filtr krytyki. 25—30 punktów w kolumnie lewej to wynik średni. Ponieważ jednak większość ludzi jest raczej przesądna, dopiero na poziomie 15 odpowiedzi można uznać, że twój racjonalizm jest dobrej próby. Optymalny wynik to 10—5 punktów. Zachowujesz jeszcze pewną fantazję i ciekawość wobec niezwykłego. Natomiast hiperracjonalista — 0 punktów w lewej kolumnie — zuboża własny umysł. Bowiem każdy krańcowy racjonalizm staje się inną postacią przesądu.

Tekst pochodzi z numeru 1446/1972 r. (pisownia oryginalna), a możecie Państwo przeczytać go w naszym cyfrowym archiwum.