To i owo – 4/2022 To i owo – 4/2022
Rozmaitości

To i owo – 4/2022

Ewa Pawlik, Łukasz Kaniewski
Czyta się 2 minuty

Garam masala to jedna z najpopularniejszych w Indiach mieszanek przypraw, które najpierw się praży, a następnie drobno miele i dodaje do potrawy. W skład garam masali wchodzą zwykle: kmin rzymski, kolendra, pieprz czarny, liść laurowy, goździk, cynamon, papryczka chili i gałka muszkatołowa.

*

Goździki to wysuszone pąki drzewa goździkowego (czapetki pachnącej) wywodzącego się z Indonezji. Przypominają gwoździe, stąd nazwa. Ozdobne kwiaty zwane goździkami to zupełnie inne rośliny, ich ojczyzną jest basen Morza Śródziemnego.

*

Nazwisko Goździk jest popularne w wielu krajach, do których dotarła ta przyprawa. W Polsce żyje około 3 tys. osób o tym nazwisku, ale Goździków można też spotkać w innych częściach światach, np. w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.

*

Jednorożec, który na herbie Kanady wraz z lwem trzyma tarczę, pochodzi z herbu Szkocji. W Polsce zwierzę to widnieje na herbach Lidzbarka, powiatu działdowskiego, gminy Zgierz, gminy Orońsko i gminy Jednorożec.

Informacja

Z ostatniej chwili! To druga z Twoich pięciu treści dostępnych bezpłatnie w tym miesiącu. Słuchaj i czytaj bez ograniczeń – zapraszamy do prenumeraty cyfrowej!

Subskrybuj

*

W dawnych zabudowaniach dworskich w Orońsku funkcjonuje Centrum Rzeźby Polskiej i Muzeum Rzeźby Współczesnej. Miejsce to organizuje rezydencje i plenery twórcze dla około 200 artystów rocznie. W zbiorach muzeum znajdują się prace m.in. Władysława Hasiora i Magdaleny Abakanowicz.

*

Władysław Hasior był uczniem Antoniego Kenara, który był uczniem Karola Stryjeńskiego, który był mężem Zofii Stryjeńskiej, która aby w 1911 r. dostać się na Akademię Sztuk Pięknych w Monachium, przybrała fałszywe nazwisko Tadeusz Grzymała Lubański (kobiet nie przyjmowano).

*

Pierwszą w Polsce kobietą, której udało się otrzymać profesurę na Uniwersytecie Jagiellońskim, była znawczyni sanskrytu Helena Willman-Grabowska. Dziadek (ze strony ojca) Heleny Willman-Grabowskiej był niepiśmiennym wyrobnikiem z Osiecka koło Garwolina. Ojciec dorobił się kuźni w Warszawie. Dzięki jego majątkowi Helena zdobyła wykształcenie. Znała biegle kilkanaście języków nowożytnych, języki indoirańskie, a także grekę i łacinę.

*

Urodzony w 870 r. w Damaszku filozof Al-Farabi słynął ze zdolności lingwistycznych. Uważa się, że znał ponad 70 języków – o 10 mniej niż urodzony w 1807 r. Hans Conon von der Gabelentz, który językami zajmował się zawodowo. Za rekordzistę uważa się jednak sir Johna Bowringa, gubernatora Hongkongu w latach 1854–1859. Przypisuje się mu znajomość 200 języków, w tym 100 w stopniu zaawansowanym.

*

Cantopop – tak nazywa się odmiana muzyki popularnej śpiewana po kantońsku i wywodząca się z Hongkongu. W latach 80. i 90. XX w. artyści cantopopowi zdominowali muzykę rozrywkową nie tylko w Hongkongu, lecz także w Chińskiej Republice Ludowej, Tajwanie i Singapurze, podbijali serca milionów fanów w Japonii oraz Korei Południowej. W XXI w. gatunek wyparły inne odmiany azjatyckiego popu.

*

W latach 90. grupa Seo Taiji and Boys zapoczątkowała nowy gatunek muzyczny: K-pop, czyli koreańską muzykę popularną. Znajdziemy w niej elementy muzyki tanecznej, ballad popowych, opery, R’n’B i muzyki klasycznej. K-pop przyczynił się do zwiększenia eksportu innych niż muzyka dóbr produkowanych w Korei Południowej, co nie umknęło uwadze rządu, który hojnie dotuje wytwórnie muzyczne. Aspirujący artyści przechodzą przez istniejący tylko w Korei system stażowy polegający na niekiedy kilkuletnich wszechstronnych treningach poprzedzających debiut sceniczny. Dyplomacja kulturowa poprzez K-pop uważana jest za formę soft power.

*

Słowa „dyplomacja” i „dyplomata” wywodzą się od greckiego wyrazu diplóos, który oznacza złożony na pół dokument – list uwierzytelniający.

*

Dziersław z Borzymowa, herbu Kopacz, był duchownym, dyplomatą, posłem i osobistym spowiednikiem Władysława Jagiełły. By móc piastować takie stanowiska, rozpoczął w 1408 r. studia na Uniwersytecie Krakowskim. Dwa lata później uzyskał stopień bakalarza sztuk wyzwolonych. System artes liberales, wywodzący się z IV w. przed Chrystusem, był podstawą dydaktyki w średniowiecznej Europie. Jego fundamentalne założenie, że kształcenie powinno opierać się na zdobywaniu wiedzy na temat szeroko rozumianej literatury i matematyki, w zasadzie obowiązuje do dziś w każdym systemie publicznej edukacji.

Czytaj również:

To i owo – 3/2022 To i owo – 3/2022
Rozmaitości

To i owo – 3/2022

Ewa Pawlik, Łukasz Kaniewski

Wdzięczne słowiańskie imię żeńskie Rzepicha pojawia się w kronikach Galla Anonima. Rzepicha była żoną Piasta, a ich unia dała początek dynastii Piastów. Wbrew pozorom imię ma formę zdrobniałą – Rzepicha wzięło się ze słowa „rzepa”, do którego dodano przyrostek pomniejszający.

*

Rzepka obecna jest również w polskiej literaturze. Pisali o niej Tuwim i Brzechwa, a wymyślone przez Wyspiań­skiego powiedzonko „każden ­sobie rzepkę skrobie” (z Wesela) weszło na stałe do języka potocznego.

Czytaj dalej