Poszanowanie inności w ludziach, do którego przyczynia się współczesna psychologia, to zjawisko ze wszech miar pozytywne. Ale psychologizacja każdego aspektu życia może również szkodzić.

Ekspansja języka psychologicznego, używanego dziś do opisu najrozmaitszych aspektów ludzkiego doświadczenia, zaczyna budzić niepokój. Zanim jednak zdecydujemy się ją potępić albo, przeciwnie, zaakceptować jako coś, co wyraża ducha epoki, warto zastanowić się nad znaczeniem tego procesu. Czym jest owa wszechobecna psychologizacja, naznaczająca zarówno opisy tego, kim jesteśmy, jak i praktyki, za pomocą których kształtujemy nasze życie?

Dla wielu filozofów niepokojące może być to, że język psychologii (w szerokim sensie, obejmującym też część psychiatrii oraz rozmaite psychoterapie) zdaje się coraz częściej zastępować dyskursy wartościujące, czyli – mówiąc w pewnym skrócie – etykę. Formułowanie ocen moralnych i domaganie się od jednostek zmiany zachowań czy postaw zakłada – w myśl koncepcji najjaśniej wyłożonej przez Kanta – istnienie ludzkiej wolności. Ta wolność nie jest prostym faktem empirycznym, ale czymś, co musimy właś­nie założyć, jeśli chcemy formułować jakiekolwiek osądy i wymagania etyczne. Tymczasem obecnie – powiadają krytycy – dominuje sposób myślenia, który wizję ludzkiej sprawczości i odpowiedzialności zastępuje wizją człowieka czyniącego to, co czyni, ponieważ podlega rozmaitym psychologicznym uwarunkowaniom. Traumy wyniesione z dzieciństwa, odziedziczona po wcześniejszych pokoleniach nerwica, zaburzenia psychiczne – wciąż rozszerza