Chociaż dziś Apoloniusz z Tiany (15–98 w.) nie cieszy się szczególną sławą, w późnej starożytności uchodził za największego maga. Nauczał i uzdrawiał. W Efezie założył szkołę pitagorejską. Niektórzy postrzegali go jako pośrednika między ludźmi a bogami.
Badaczki i badacze porównują Apoloniusza do Jezusa z Nazaretu. Wrogo do niego nastawieni wcześni autorzy chrześcijańscy zestawiali go z Antychrystem. Z kolei według niechrześcijańskich filozofów mędrcowi z Tiany bliżej było do takich mistrzów jak Pitagoras czy Platon. Jeszcze inni traktowali go jak boga.
Głównym źródłem wiedzy o tej niezwykłej postaci jest biografia pióra Flawiusza Filostrata Żywot Apoloniusza z Tiany, która stanowi zarazem najdłuższą biografię napisaną w starożytności. Dzieło powstało w III w. na prośbę cesarzowej rzymskiej Julii Domny, filozofki oraz intelektualistki zainteresowanej duchowością i filozofią. Zbierając materiał na tekst, Filostrat miał otrzymać od cesarzowej pamiętniki ucznia Apoloniusza, Asyryjczyka Damisa; ponadto odwiedzał podobno miejsca, w których grecki mędrzec przebywał. Dzieło powstało jednak dopiero 150 lat po śmierci słynnego maga.
W biografii wątki historyczne, które znajdują potwierdzenie w innych źródłach, mieszają się z fikcją – filozoficzne wypowiedzi Apoloniusza, jego wędrówki i nauki głoszone przed różnymi ludami, łączą się z opisami jednorożców czy opowieściami o ptaku Feniksie, który rozpadając się w proch, sam sobie śpiewa pieśni żałobne. Uczeni do dziś starają się ustalić, co w utworze Filostrata można uznać za wiarygodne – przypomina to próby odtworzenia historycznego Jezusa na podstawie Ewangelii.
Niezależnie jednak od prawdy historycznej pamięć o Apoloniuszu aż do XX w. odgrywała pewną rolę w historii religii Zachodu, w jej mniej oczywistych nurtach, a zwłaszcza związanych z namysłem nad chrześcijaństwem i pogaństwem. Co więcej, podania o mędrcu oraz jego myśli rozwijały się w bizantyjskich, arabskich i syryjskich księgach. W dziełach arabskich występował pod imieniem Balinas – przypisywano mu
