6 czerwca
Naukowcy z Politechniki Śląskiej opracowali koszulkę do badań serca Holter EKG – z użyciem nanorurek węglowych. T-shirt jest niedrogi i nie psuje się w praniu. Zdrowie, oszczędność i higiena w jednym.
10 czerwca
Iga Świątek po raz trzeci w karierze wygrywa wielkoszlemowy turniej na kortach Rolanda Garrosa w Paryżu – po zaciętym finałowym meczu ze świetnie grającą Czeszką Karoliną Muchovą. Gratulujemy obu paniom!
***
39 dni po katastrofie samolotu czwórka rozbitków, dzieci w wieku od roku do 13 lat ze społeczności Huitoto, zostaje odnaleziona w kolumbijskiej dżungli. To nie cud – najstarsza z rodzeństwa, Lesly Mukutuy, po prostu wiedziała, jak przetrwać.
24 czerwca
Rozstrzygnięty zostaje słynny zakład z 1998 r. pomiędzy neurobiologiem Christofem Kochem a filozofem Davidem Chalmersem. Koch stwierdził wówczas, że w ciągu 25 lat nauka wyjaśni, w jaki sposób w neuronach w mózgu powstaje świadomość. Teraz – z pełną świadomością – przyznał, że przegrał.
1 lipca
W Krakowie wchodzi w życie zakaz sprzedaży alkoholu pomiędzy północą a 5.30 rano w sklepach i na stacjach benzynowych. Podobny zakaz – od 23.00 do 6.00 – obowiązuje już w Zakopanem.
6 lipca
Pierwszy lek hamujący chorobę Alzheimera, Leqembi, został zatwierdzony do użytku w USA w trybie przyśpieszonym. W Europie rejestrowany jest zgodnie ze standardową procedurą, więc pacjenci poczekają na niego przynajmniej do drugiego kwartału 2024 r.
8 lipca
Japoński koncern Suzuran Medical Inc. ogłosił, że będzie używał w swoich produktach bawełny hodowanej w laboratorium, a nie na polu. Produkcja tego typu przędzy, opracowana przez amerykański start-up Galy, wymaga o 80% mniej wody. Nie zatrudnia się też przy niej dzieci.
15 lipca
W tempie około 130 tys. rocznie spada liczba mieszkańców Polski – wynika z danych GUS-u. Przybywa nam za to myszojeleni: po Łodzi i Wrocławiu kolejny kanczyl przyszedł na świat w zoo w Warszawie.
24 lipca
Najwyższa w historii pomiarów temperatura wody w oceanie. Rekord padł u wybrzeży Florydy i wynosi 38,4°C. To tyle co woda w gorącej kąpieli.
25 lipca
Nad Wierzawicami w woj. podkarpackim przeszła trąba powietrzna, zrywając dachy budynków. „Widziałem tylko ruch powietrza i blachy wirujące, i łamane gałęzie” – powiedział telewizji TVN Meteo jeden z mieszkańców. Na szczęście nikomu z wierzawiczan nic się nie stało.
30 lipca
Jako w Słońcu, tak i na Ziemi! Już po raz drugi amerykańska National Ignition Facility przeprowadziła opłacalną energetycznie fuzję termojądrową. Jest to szansa na tanią energię w wielkich ilościach – bez odpadów, zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych.
14 sierpnia
Najstarszy znany nauce ceramiczny system rur wodociągowych i kanalizacyjnych odkryli archeolodzy w Pingliangtai w środkowych Chinach. Szczególnie godne odnotowania jest, że instalacja ta – wymagająca namysłu, kunsztu i organizacji pracy – powstała w osadzie, w której nie ma śladów istnienia elit ani nierówności społecznych.
***
NASA ogłosiła, że lipiec 2023 r. był najgorętszym miesiącem na Ziemi od czasu rozpoczęcia dokładnych pomiarów, czyli od roku 1880.
16 sierpnia
Londyńskie British Museum wydało oświadczenie o spektakularnej kradzieży. Okazało się, że od 2016 r. jeden z jego pracowników, kurator i ceniony ekspert od sztuki starożytnej Grecji, wynosił przedmioty z muzealnej kolekcji i sprzedawał w serwisie eBay. Muzeum precyzuje, że chodzi m.in. o „złotą biżuterię oraz klejnoty z kamieni półszlachetnych i szkła datowane od XV w. p.n.e.”. Proceder wyszedł na jaw, gdy inny znawca sztuki przypadkiem trafił na jedną z aukcji.
23 sierpnia
W pełni odczytano chromosom Y determinujący męską płeć przy urodzeniu. Prace trwały długo, bo – jak tłumaczą naukowcy – choć to najmniejszy chromosom, jest także najbardziej skomplikowany i wypełniony niemal w połowie tzw. śmieciowym DNA.
26 sierpnia
Czeski browar Radegast wyprodukował piwo z wody wyekstrahowanej z powietrza. Napój, który ma zwrócić uwagę na coraz gorszą dostępność wody pitnej w wielu rejonach świata, nosi nazwę Futur i jest wyjątkowo gorzki.
26–27 sierpnia
Trzystu ochotników wzięło udział w największym od pół wieku poszukiwaniu potwora z Loch Ness. Stwór musiał coś przeczuć, ponieważ nie wychynął z odmętów. Pełnej ostrożności jednak nie zachował i organizatorzy zarejestrowali cztery zupełnie wyraźne chlupnięcia.
1 września
Elektryczne hulajnogi znikają z ulic Paryża – zgodnie z wynikiem referendum przeprowadzonego w kwietniu wśród mieszkańców miasta. Hulaj, pieszy, hulaj, piesza!
9 września
Film Zielona granica w reżyserii Agnieszki Holland, opowiadający o kryzysie humanitarnym na granicy polsko-białoruskiej, z Nagrodą Specjalną Jury na festiwalu w Wenecji. Duma i wstyd.
11 września
Mimo wielokrotnych ostrzeżeń libijskich naukowców w ciągu ostatnich lat władze nie zrobiły nic, aby naprawić tamy na rzece Wadi Derna. Po ulewnych deszczach zapory zostały przerwane. Liczbę ofiar powodzi szacuje się na około 20 tys.
15 września
Fundacja Noblowska podwyższyła wartość Nagrody Nobla z 10 mln do 11 mln koron szwedzkich. Szczęśliwiec dostaje też dyplom oraz złoty medal – i w tym zakresie nic się nie zmieniło.
***
Zostały przyznane Ig Noble 2023, a wśród nagrodzonych znalazł się brytyjski geolog polskiego pochodzenia dr Jan Zalasiewicz, zajmujący się badaniem skał osadowych z czwartorzędu i paleozoiku. Komitet Ig Nobla zachwycił się jego wyjaśnieniem, dlaczego tak wielu badaczy lubi lizać skały. Okazuje się, że nie chodzi tylko o smak – na polizanym kamieniu łatwiej dostrzec tekstury mineralne.
16 września
We wspaniałym stylu mistrzostwo Europy zdobywają polscy piłkarze (siatkowi, oczywiście!).
Oprócz tego:
W Gambii rozpoczęła działalność firma Arda – założona przez polskiego studenta z Harvardu Jana Krycę – dostarczająca leki dronami do trudno dostępnych miejsc. Na bezdrożu dron pomoże.
***
Media obiegła wiadomość, że krakowski kardiomorfolog Mateusz K. Hołda, który w 2022 r. został najmłodszym w historii Polski profesorem tytularnym (29 lat), dowiódł, że przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu o nieznanym dotąd pochodzeniu może być lewostronna kieszonka przegrodowa.
***
Michał Lipiec, uczeń V LO w Krakowie, w jednym miesiącu (w lipcu!) zdobył medale trzech międzynarodowych olimpiad przedmiotowych: w Szwajcarii – złoty z chemii, w Japonii zaś – srebrny z fizyki oraz brązowy z matematyki. Gratulujemy i życzymy powodzenia na maturze z polskiego.
