Przekrój roku 2023 Przekrój roku 2023
i
rysunek: Marek Raczkowski
Wiedza i niewiedza

Przekrój roku 2023

O tych wydarzeniach mogliście już zapomnieć – a byłoby szkoda!
Przekrój
Czyta się 2 minuty

6 stycznia

W Hiszpanii weszło w życie prawo­ nakazujące koncernom tytoniowym pokrycie kosztów sprzątania niedopałków. Tymcza­sem w Czechach naukowcy z Uniwersy­tetu Tomáša Baty w Zlinie opracowali metodę przetwarzania ich w nanowłókna do oczyszczania wody. Jak mawiają Czesi: všechno zlé je pro něco dobré, czyli po hiszpańsku: no hay mal que por bien no venga.

23 stycznia

Z kolei naukowcy z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego wymyślili, jak wytwarzać wegańskie jogurty z makuchów (czyli wytłoczyn po nasionach lnu oraz innych roślin oleistych), które zazwyczaj się wyrzuca, choć zawierają dużo białka, a także innych dobroci.

3 lutego

Australia zalegalizowała terapie z użyciem grzybów psychodelicznych i MDMA jako potencjalnie ratujące życie przy leczeniu zespołu stresu pourazowego i leko­opornej depresji.

14 lutego

Dwaj tureccy bracia zostali uratowani po 200 godzinach spędzonych pod gruzami. Cudownych historii jest więcej, ale trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii to przede wszystkim tragedie. Zginęło co najmniej 50 tys. osób. W Turcji ofiar byłoby mniej, gdyby nie trawiąca kraj korupcja, która pozwala deweloperom budować domy niespełniające zaleceń dla strefy sejsmicznej. W Syrii ratunek utrudniła wojna.

Informacja

Z ostatniej chwili! To druga z Twoich pięciu treści dostępnych bezpłatnie w tym miesiącu. Słuchaj i czytaj bez ograniczeń – zapraszamy do prenumeraty cyfrowej!

Subskrybuj

4 marca

Po 20 latach negocjacji państwa członkowskie ONZ uchwaliły traktat o wodach międzynarodowych, dzięki któremu do 2030 r. ochronie będzie podlegało 30% otwartych mórz i oceanów.

13 marca

Polak Stanisław Odbieżałek pobił rekord świata, przepływając 105 m pod lodem. Trzy dni później Czech David Vencl zanurkował w zamarzniętym (na powierzchni) jeziorze na głębokość 52 m – i to też był rekord (w dodatku Guinnessa).

27 marca

Ponad 5 mln Polaków praktykuje jogę, z czego 3,5 mln robi to co najmniej raz w tygodniu (wykazał sondaż zlecony przez PAN i Collegium Civitas). Badanie z 2015 r. mówiło o zaledwie 300 tys. praktykujących.

6 kwietnia

Makenzie Lystrup, nowa szefowa amerykańskiego Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda, została zaprzysiężona. Nie złożyła jednak ślubowania na Biblię – jak jej poprzednicy – tylko na książkę Błękitna kropka Carla Sagana. To mały krok dla ludzkości, ale w jakim kierunku!

12 kwietnia

Łagodne zaburzenia poznawcze, na które często cierpią seniorzy, są o 30% rzadsze u osób akceptujących starzenie się. Co więcej, pozytywny stosunek do starości wyraźnie zwiększa szansę na cofnięcie się jej objawów – wskazują wyniki 12-letnich badań Uniwersytetu Yale, przeprowadzonych w grupie ponad 1,7 tys. osób. Już Seneka pisał, że chętnych los prowadzi, a niechętnych wlecze.

16 maja

Lasy chronione! Dzięki petycji podpisanej przez 1,2 mln osób i poparciu 220 organizacji samorządowych Rada Unii Europejskiej zatwierdziła prawo zakazujące sprzedaży na terenie UE produktów pochodzących z terenów wylesianych, m.in. kawy, oleju palmowego, drewna i soi.

24 maja

40-letni Holender Gert-Jan Oskam znowu może chodzić dzięki implantowi w mózgu, który bezprzewodowo przekazuje impulsy do niższych partii układu nerwowego. Mężczyzna był sparaliżowany przez 12 lat. Leczenie przeprowadzili naukowcy i lekarze z Uniwersytetu w Lozannie.

10 czerwca

Iga Świątek po raz trzeci w karierze wygrywa wielkoszlemowy turniej na kortach Rolanda Garrosa w Paryżu – po zaciętym finałowym meczu ze świetnie grającą Czesz­ką Karoliną Muchovą. Gratulujemy obu paniom!

24 czerwca

Rozstrzygnięty zostaje słynny zakład z 1998 r. pomiędzy neurobiologiem Chris­tofem Kochem a filozofem Davidem Chalmersem. Koch stwierdził wówczas, że w ciągu 25 lat nauka wyjaśni, w jaki sposób w neuronach w mózgu powstaje świadomość. Teraz – z pełną świadomoś­cią – przyznał, że przegrał.

1 lipca

W Krakowie wchodzi w życie zakaz sprzedaży alkoholu pomiędzy północą a 5.30 rano w sklepach i na stacjach benzynowych. Podobny zakaz – od 23.00 do 6.00 – obowiązuje już w Zakopanem.

30 lipca

Jako w Słońcu, tak i na Ziemi! Już po raz drugi amerykańska National Ignition Facility przeprowadziła opłacalną energetycznie fuzję termojądrową. Jest to szansa na tanią energię w wielkich ilościach – bez odpadów, zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych.

23 sierpnia

W pełni odczytano chromosom Y determinujący męską płeć przy urodzeniu. Prace trwały długo, bo – jak tłumaczą naukowcy – choć to najmniejszy chromosom, jest także najbardziej skomplikowany i wypełniony niemal w połowie tzw. śmieciowym DNA.

26–27 sierpnia

Trzystu ochotników wzięło udział w największym od pół wieku poszukiwaniu potwora z Loch Ness. Stwór musiał coś przeczuć, ponieważ nie wychynął z odmętów. Pełnej ostrożności jednak nie zachował i organizatorzy zarejestrowali cztery zupełnie wyraźne chlupnięcia.

9 września

Film Zielona granica w reżyserii Agnieszki Holland, opowiadający o kryzysie humanitarnym na granicy polsko-białoruskiej, z Nagrodą Specjalną Jury na festiwalu w Wenecji. Duma i wstyd.

11 września

Mimo wielokrotnych ostrzeżeń libijskich naukowców w ciągu ostatnich lat władze nie zrobiły nic, aby naprawić tamy na rzece Wadi Derna. Po ulewnych deszczach zapory zostały przerwane. Liczbę ofiar powodzi szacuje się na około 20 tys.

5 października

Literackiego Nobla otrzymał Norweg Jon Fosse. Dla niego werdykt Komisji Noblowskiej oznacza m.in. dodatkowe 11 mln koron szwedzkich w kieszeni, a dla małej polskiej oficyny ArtRage – która wydała go u nas kilka tygodni wcześniej w nakładzie 3 tys. egzemplarzy – dodruk kolejnych 20 tys. i koniec kłopotów finansowych.

8 października

Chociaż turystów w miesiącach letnich było znacznie więcej niż zwykle, to o ponad 50% spad­ła liczba interwencji policyjnych w godzinach nocnych – mówią pierwsze badania skutków ustawy antyalkoholowej w Krakowie.

27 października

Mechanicy ze szwedzkiego oddziału Tesli podjęli strajk, bo firma nie zgodziła się na podpisanie z nimi umów zbiorowych, typowych w tym kraju. Aby wesprzeć kolegów, szwedzcy dokerzy odmówili rozładunku części do pojazdów, elektrycy w całym kraju przestali naprawiać stacje ładowania, sprzątacze – porządkować biura firmy, a pocztowcy – roznosić jej pocztę. „To wariactwo!” – sądzi amerykański właś­ciciel Tesli. Z kolei większość Szwedów uważa, że akt rozwagi.

3 listopada

Nie do końca wiadomo, czy ma to związek ze szwedzkim protestem, czy jednak z większą aktywnością Słońca, ale w wielu miejscach Polski można było oglądać wspaniałą, wielokolorową zorzę polarną.

24 listopada

Szwajcaria – jeden z najbogatszych krajów świata – zapowiedziała, że jeśli uzyska zgodę na organizację igrzysk olimpijskich w roku 2030 lub 2034, to związane z tym koszty zamkną się w kwocie 1,7 mld dolarów. Byłyby to najtańsze zimowe igrzyska olimpijskie w ich historii.

Czytaj również:

Karnawał Karnawał
i
Daniel Mróz – rysunek z archiwum, nr 1489/1973 r.
Pogoda ducha

Karnawał

Mateusz Kołczinger

Opowiem wam, co mi się przytrafiło w czasie karnawału. Choć może to było popularne ostatnio święto Halloween? Nie dam głowy. W każdym razie po ulicach latały roje mniejszej i większej dzieciarni, a wszystko przebierańcy. Jeden z tych psotników, w stroju wróżki, podlatuje do mnie i pyta:

– Czy jest pan zwolennikiem wolności słowa?

Czytaj dalej