Traf i fart w nauce
i
rysunek z archiwum, nr 728/1959 r.
Wiedza i niewiedza

Traf i fart w nauce

Samira Schackle
Czyta się 5 minut

Większość przełomów w nauce poprzedzają lata badań. Niektóre genialne odkrycia są jednak dziełem przypadku.

Guma wulkanizowana

W latach 30. XIX w. Amerykę opanowała „gorączka gumy”. Przybywało fabryk, które miały zaspokoić popyt na produkty wykonane z tego wodoodpornego surowca. Jednak nieoczekiwanie szał się skończył, gdy okazało się, że zimą guma zamarza i twardnieje, a latem – topi się i zmienia w klej.

Bankrut, chemik samouk Charles Good­year latami pracował nad uzyskaniem ­bardziej wytrzymałej gumy. W 1839 r.,­ ­w czasie pokazu swojego najnowszego eksperymentu, przypadkiem upuścił mieszaninę gumy, siarki i sadzy na gorący piec. Po jej wyschnięciu okazało się, że przypalona

Informacja

Twoja pula treści dostępnych bezpłatnie w tym miesiącu już się skończyła. Nie martw się! Słuchaj i czytaj bez ograniczeń – zapraszamy do prenumeraty cyfrowej, dzięki której będziesz mieć dostęp do wszystkich treści na przekroj.org. Jeśli masz już aktywną prenumeratę cyfrową, zaloguj się, by kontynuować.

Subskrybuj

Czytaj również:

Łącząc kropki
i
"Biały wielbłąd sułtański", Stanisław Chlebowski, 1871 r./MNW (domena publiczna)
Wiedza i niewiedza

Łącząc kropki

Kamila Dzika-Jurek

W połowie XVIII w. brytyjski pisarz Horace Walpole w liście do krewnego użył zupełnie nowego słowa. A właściwie zapożyczył je z perskiej baśni. Czy autor Zamczyska w Otranto domyślał się wtedy, że znalazł być może jeden z ważniejszych kluczy do złożoności ludzkiego losu – serendypię?

Odkrycie Walpole’a nie miało nic z wielkich objawień. Było to tylko spostrzeżenie człowieka, który bawił się słowami i cieszył z własnej pomysłowości. Wątpliwe, by ktoś oprócz Horace’a Manna, amerykańskiego polityka i dalekiego krewnego, do którego Walpole wtedy napisał, odnotował ten moment. Działo się to również w dosyć zwyczajnych okolicznościach: mieszkanie i list do zapewne ulubionego powiernika pisarza – oto cała przestrzeń iluminacji. Walpole zaś, zamiast wykrzyczanego na końcu „eureka!”, napisał do Manna: „Nie mam ci nic ciekawszego do powiedzenia w tej kwestii”. Najważniejsze jednak: sprawa dotyczyła słowa serendipity. Owszem, nie dało się nim ani leczyć ludzi, ani zapewnić głodującym na świecie stałych dostaw żywności, ale brytyjski pisarz zrobił coś, co robią wszyscy wielcy odkrywcy: otworzył zupełnie nową przestrzeń dla ludzi i skierował tam światło, żeby mogli wejść i zobaczyć. Kto by się spodziewał, że kilka wieków później serendypia stanie się polem dla dociekań naukowców, chcących wyjaśnić tajemniczą siłę kierującą ludzkim losem, a także nowoczesnym narzędziem do prowadzenia badań na dużą skalę nie tylko w dziedzinie psychologii i socjologii. Śmiało można więc głosić, że słowo to odkryto 28 stycznia 1754 r., najprawdopodobniej rankiem.

Czytaj dalej