Co zostało z getta, będącego ostatnim adresem dla 40 tys. obywateli miasta i sceną drugiego co do wielkości zrywu powstańczego obywateli Polski żydowskiego pochodzenia? Lista pamiątek jest łatwa do zapamiętania nawet przez najbardziej opornych. Pierwsza to nieduży pomnik na byłym gettowym cmentarzu. Prócz tego w miejscu, gdzie powieszono Icchoka Malmeda (zginął za oblanie niemieckiego żołnierza żrącą substancją) wisi skromna tablica. I to by było na tyle.
Sierpień, miasto pod niemiecką okupacją. Pożary fabryk są znakiem do rozpoczęcia walki z wielokrotnie silniejszym wrogiem. Powstańcy mają bardzo mało broni, Niemcy do walki rzucają czołgi i lotnictwo. Brzmi znajomo?
Tak było w Białymstoku, w sierpniu 1943 roku.
Mała uliczka, pierwsza w prawo za wiaduktem kolejowym. Nawet nie ma na niej asfaltu, ale to nic dziwnego – to tylko dojazd do garaży. Idę do końca. Za ostatnim garażem drogę zamyka nasyp kolejowy. Po lewej jest ogrodzenie z metalowej siatki, a zaraz za nim wysoki, trzymetrowy mur okalający teren elektrociepłowni. Dalej pójść się nie da.
Garaże to królestwo śmiecia. Kontemplacji puszek po piwie, plastikowych butelek, pojemników po oleju i samochodowych resztek towarzyszy szum zza nasypu – auta suną po przelotowej ulicy tuż za nasypem. Właśnie tutaj załadowano do wagonów i zawieziono na śmierć 30 tys. ludzi.
Kilometr kwadratowy
Białystok, jak większość polskich miejscowości, Żydów nie lubi. Kiedy byli – robiono wiele, żeby ich wpływ na miasto zminimalizować. Kiedy ich nie ma – Żydów wypiera się, pamięć o nich jest niewygodna i niepotrzebna, a antysemityzm w takiej lub innej formie regularnie wybija na powierzchnię.
A przecież Białystok to było miasto Żydów. Tuż po odzyskaniu niepodległości (Niemcy opuścili miasto
