Kim był legendarny Patańdźali, skąd wzięły się Jogasutry i czemu zawdzięczają swoją dzisiejszą popularność? O jodze rozumianej jako „powściągnięcie zjawisk świadomości” opowiada religioznawczyni Matylda Ciołkosz.
Złóżmy pokłon najszlachetniejszemu z mędrców Patańdźalemu,
który obdarzył nas jogą dla spokoju i świętości umysłu,
gramatyką dla jasności i czystości mowy
oraz medycyną dla doskonałego zdrowia.
Oddajmy cześć Patańdźalemu, wcieleniu Adiśeszy,
którego górna część ciała ma kształt człowieczy,
dzierżącemu w dłoniach ćakrę i konchę,
z głową ukoronowaną tysiącgłową kobrą.
B.K.S. Iyengar, „Światło Jogasutr Patańdżalego”, tłum. Konrad Kocot
W wielu szkołach jogi na całym świecie zajęcia rozpoczynają się od wspólnego odśpiewania różnych wariantów przytoczonego powyżej hymnu do Patańdźalego, któremu przypisuje się autorstwo Jogasutr – jednego z najbardziej znanych współcześnie tekstów filozoficznych poświęconych jodze. Mimo wielości jej dzisiejszych odłamów niemal wszyscy praktykujący zgodnie odwołują się do tego dzieła, by zrozumieć, czym właściwie jest joga, jakie ma cele i jakim wyzwaniom muszą stawić czoła jej adepci.
Aleksandra Kamińska: Pół człowiek, pół wąż, ukoronowany tysiącgłową kobrą… Brzmi niezwykle. To była prawdziwa postać czy jogiczny mit?
Matylda Ciołkosz: Wężowy ogon należy złożyć na karb mitu, jednak obecnie badacze są zgodni, że wspomniany tekst – pierwotnie noszący tytuł Patańdźalajogaśastra – naprawdę ma jednego autora i powstał w przedziale pomiędzy połową IV i połową V w. n.e. To ustalenia stosunkowo niedawne, bo zaledwie sprzed dekady; we wcześniejszych opracowaniach można się spotkać z innym datowaniem, sięgającym nawet czasów przed naszą erą. Ale to nie jedyne rewolucyjne odkrycie. Wiele osób, które miały styczność z jogą Patańdźalego, przyswoiło sobie informację, że istnieją Jogasutry – zbiór 195 lakonicznych haseł podzielonych na cztery rozdziały – autorstwa Patańdźalego, a także pierwszy komentarz do tego dzieła, zawierający rozwinięcie i omówienie poszczególnych sutr, zatytułowany Jogabhaszja, przypisywany Wjasie i datowany na kilka wieków