Księga Rodzaju (2,9) głosi, że Bóg posadził w ogrodzie Edenu dwa drzewa – życia oraz wiadomości dobrego i złego. Wedle tradycji drzewo wiadomości było kolczastym żywopłotem; drzewo życia rosło wewnątrz niego i wyznaczało centrum wszechświata.
Od czasów starożytnych drzewo życia (ec chaim) stanowiło metaforę Bożej mądrości oraz Tory. W kabale (żydowskiej mistyce) mianem tym zaczęto określać zbiór dziesięciu sefir – atrybutów lub emanacji Boga, zbyt potężnego, by mógł objawiać się w świecie we własnej osobie. W kabale luriańskiej i mistycyzmie chasydzkim sefiry są naczyniami, w których na początku stworzenia koncentrowała się Boska moc. Naczynia uległy rozbiciu, co sprowadziło na świat kosmiczną katastrofę.
Charakterystyczny diagram drzewa życia pochodzi ze średniowiecznej Hiszpanii. Początkowo służył przede wszystkim praktykom medytacyjnym, potem obrósł w teorię. Drzewo składa się z 10 atrybutów połączonych 22 „ścieżkami mądrości” albo „kanałami” (każdemu odpowiada inna litera hebrajskiego alfabetu). Sefiry tworzą trzy kolumny i siedem pięter emanacji. Prawa odpowiada Boskiemu miłosierdziu, odzwierciedla aspekty Boga, które w hebrajskiej Biblii zwyczajowo wiąże się z imieniem JHWH. Lewa odpowiada Boskiej sprawiedliwości (imię Elohim). Środkowa, tożsama z imieniem Ehje aszer ehje (Będę, który będę), równoważy dwie boczne. Najniższe piętro emanacji to ulokowana najdalej od istoty Boga sefira Szechina (Obecność), zwana także Malchut (Królestwo). Wedle niektórych szkół kabały jest to żeński aspekt Boga, żywa obecność w stworzonym świecie. Drugie piętro to sefira Jesod (Fundament), rodzaj łącznika między obecnością Boga w stworzeniu a wyższymi piętrami boskości. Trzeci poziom, parzysty, składa się z dwóch komplementarnych sefir: prawej Necach (Wieczność, Zwycięstwo) oraz lewej Hod (Chwała).
Reprezentują one aktywne, twórcze aspekty Boga. Na czwartym piętrze centralna sefira Tiferet (Piękno) łączy wyższe i niższe poziomy duchowe oraz równoważy kolumny miłosierdzia i sprawiedliwości. Piąte piętro to znów dwie sefiry: prawa Chesed (Miłosierdzie, Łaska) oraz lewa Gewura (Moc, Srogość). Chesed i Gewura tworzą wraz z Tiferet tzw. małą triadę określaną mianem duszy Boga. Szóste piętro to następna para, reprezentująca nie emotywne, lecz intelektualne przymioty Stwórcy: prawa Chochma (Mądrość) i lewa Bina (Zrozumienie). Wraz z sefirą Tiferet tworzą wielką triadę, która odpowiada duchowi Bożemu. Nad Chochmą i Biną, na siódmym, najwyższym piętrze króluje sefira Keter (Korona), najbliższa istocie Boga. Symbolizuje „nicość” Boskiej osoby, która wymyka się władzom poznawczym człowieka.
Strukturę drzewa życia odnajdują kabaliści także w dziele stworzenia – od wszechświata po każdego człowieka z osobna. Człowiek, nazywany wręcz małym drzewem, jest mikrokosmosem złożonym z dziesięciu sefir. Spotkanie „wielkiego drzewa” z „małym drzewem” kabała nazywa błogosławieństwem. Prowadzi ono do doskonałej harmonii i równowagi. Stąd popularność drzewa życia we współczesnych naukach ezoterycznych i parapsychologii, nawet tych dalekich od judaizmu. Schemat dziesięciu sefir przypisuje się narządom ciała oraz władzom ludzkiego intelektu i emocjom. Jego znajomość można posiąść przez praktyki duchowe i samodoskonalenie, przede wszystkim medytację i ćwiczenia fizyczne. Pozwalają one udrożnić 22 „ścieżki energetyczne” w ciele i umyśle oraz uzyskać upragnioną harmonię ze światem.
Czytaj również:
