Kwiaty potrafią wspominać, a drzewa są towarzyskie. Nasi roślinni kuzyni i kuzynki pamiętają, uczą się i porozumiewają. Czas, byśmy to dostrzegli.

Na pierwszy rzut oka ślazówka kornwalijska (rodzaj malwy) niczym się nie różni od pospolitych chwastów. Ma bladoróżowe kwiaty i szerokie płaskie liście, które w dzień podążają za światłem słonecznym. Jednak to nocne zachowanie jej liści sprawiło, że naukowcy zaczęli się im uważnie przyglądać. Przed wschodem słońca nasza malwa zabiera się do pracy – kieruje się w stronę, skąd niedługo wzejdzie słońce. Roślina wydaje się pamiętać, gdzie wschodziło ono w poprzednie dni, i ustawia się tak, aby od samego rana zapewnić sobie jak największą porcję energii słonecznej. Kiedy w warunkach laboratoryjnych naukowcy próbowali zdezorientować ślazówkę, zmieniając kierunek, z którego dochodzi światło, po prostu uczyła się ustawiać inaczej.

Co w ogóle oznacza stwierdzenie, że ślazówka poznaje i zapamiętuje lokalizację wschodu słońca? Sam pogląd, że rośliny mogą wykazywać inteligencję, a co dopiero uczyć się czy zapamiętywać informacje, nie mieścił się do niedawna w wyobraźni ortodoksyjnych naukowców. Ponieważ wspomnienia mają charakter poznawczy, dla niektórych teoretyków ich występowanie stanowi wyróżnik tego, czy w danym organizmie zachodzą elementarne procesy myślowe. Pamięć wymaga przecież mózgu, a roślinom brakuje podstawowego systemu nerwowego, jaki mają chociażby owady i robaki.

Po pierwsze: poznać sąsiadów

Ostatnia dekada mocno zachwiała tym poglądem. Ślazówka nie jest żadną anomalią, a rośliny nie stanowią biernych, tyle że organicznych automatów. Wiemy już, że potrafią zbierać i łączyć informacje o dziesiątkach zmiennych środowiskowych oraz wykorzystują te dane, aby elastycznie przystosowywać się do warunków, w których przyszło im funkcjonować.

Umieją np. stwierdzić, czy otaczają je organizmy roślinne z nimi spokrewnione, czy nie, i w zależności od tego dostosować strategie zapewniania sobie substancji odżywczych. Niecierpek jest jedną z kilku roślin, które zwykle przekierowują więcej zasobów