„Motanie-gadanie” – o słowiańskich lalkach motankach mówi Natalka Dovha

Motanka w świecie naszych przodków miała dużo do roboty: chroniła przed złymi duchami i urokami, zapewniała dobre plony i łatwe porody, a kiedy ktoś wybierał się w podróż, towarzyszyła mu, by nie spotkało go po drodze żadne nieszczęście.

Słowiańska ludowa lalka do dzisiaj jest popularna w Ukrainie czy Białorusi. W Polsce wiedzę o niej popularyzuje ukraińska artystka Natalka Dovha, która na Festiwalu LABA 2024 uczyła uczestniczki swoich warsztatów motania i radości ze wspólnego rękodzieła.

– Niektórzy Słowianie wierzyli, że przez pierwsze trzy dni po urodzeniu dziecka dom odwiedzają duchy: dobre i złe. Nie wiadomo było, co ze sobą przyniosą, więc do kołyski zamiast dziecka kładło się taką lalkę motankę, która zbierała dary od duchów. Po tych trzech dniach trzeba ją było spalić. W ten sposób niszczono też wszystko, co te duchy przyniosły. Później pojawiała się lalka smoczek, potem była lalka zabawka, a później dorastająca dziewczyna, po pierwszej miesiączce, wykonywała lalkę, którą stawiała w oknie – mówi Natalka Dovha. Nowe lalki pojawiały się także na następnych etapach życia kobiety.

Ludowe lalki czasem miały również swoje określone magiczne funkcje, pełniły role wróżebne. Jej poszczególne elementy miały znaczenie symboliczne: wielki biust oznaczał pomyślność, kolor czerwony – bogactwo albo siłę i dumę płynące z poczucia własnej kobiecości, szerokie biodra – płodność, czyli dzieci, które też były postrzegane jako bogactwo.

– Do używania lalki nie używamy igły, żeby nie wypuścić zawartej w niej dobrej energii – mówi artystka. Tak samo nie stosuje się nożyczek. Po odcięciu fragmentu materiału, kiedy już się go zamota na lalce, nie przycina się go, bo to także mogłoby zaszkodzić i lalce, i jej posiadaczce.

Natalka Dovha jest artystką z Tarnopola, od 2019 r. prowadzi w Warszawie warsztaty z robienia lalek motanek. Ukończyła Wydział Dziennikarstwa w Kijowie oraz studiowała w Warszawskiej Szkole Fotografii i Projektowania Graficznego.

Zapraszamy do obejrzenia, jak się robi lalki motanki, i wysłuchania fascynującej opowieści o kawałku naszej słowiańskiej przeszłości.

Przedsięwzięcie zrealizowano przy wsparciu środków z Programu wspierania działalności podmiotów sektora kultury i przemysłów kreatywnych na rzecz stymulowania ich rozwoju w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.