Świdziński mówi, jak jest
Przemyślenia

Świdziński mówi, jak jest

Łukasz Chmielewski
Czyta się 2 minuty

Nie ma scenariusza, ale jest producent cytujący wielkich Polaków i stażysta po filmoznawstwie. Z pomocą drugiej reżyser (bo głównego ciągle nie zatrudniono), która kręci przypadkowe sceny batalistyczne, będą walczyć o każdą klatkę dzieła – o film narodowy na miarę Wielkiego Narodu…

Jacek Świdziński jest konsekwentnym artystą. Ponownie więc sięga po polskość – idée fixe jego twórczości. Komiks zatytułowany Powstanie. Film narodowy to epicka powieść graficzna, w której Polska staje w gardle jak ość. Świdziński szydzi nie tyle z mechanizmów społecznych i relacji interpersonalnych, ile z unarodowienia każdego elementu rzeczywistości. Traktowanie tego komiksu w kategoriach politycznych nie ma jednak sensu, bo jest on równie aktualny w kontekście „wstawania z kolan”, jak Ostatniej paróweczki hrabiego Barry Kenta. Świdziński nie jest Bareją, stawia sobie też odmienne cele artystyczne. Jego komizm nie śmieszy, nie ma też wywoływać katharsis. To nie peerelowski wentyl bezpieczeństwa. Jego diagnoza wywołuje smutek, zawstydza i żenuje. Jeśli już, to prowokuje uśmiech i jest to uśmiech politowania. Bo Świdziński pokazuje, jak (nie) działa Polska.

Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)
Fragmenty komiksu „Powstanie. Film narodowy” (mat. prasowe)

Każdy z bohaterów komiksu jest w jakiś sposób uwikłany. Nawet drapieżniki na górze piramidy społecznej są od kogoś zależne. Rozwój fabuły świetnie pokazuje stratyfikację w Polsce, która polega na przenoszeniu odpowiedzialności na niższe szczeble przy jednoczesnym i automatycznym transferze wstecznym potencjalnego splendoru w przypadku sukcesu. A zmiana statusu wydaje się mniej prawdopodobna niż w kastowym społeczeństwie. W mikroskali autor przedstawia nie tylko działania urzędów i instytucji, lecz także narodu jako takiego. Narady, spiski, cwaniactwo, inercja i polska wersja hygge, czyli „jakoś to będzie”. Większość pracowników planu zdaje sobie sprawę, że biorą udział w farsie, ale każdy gra swoją rolę. Próby wyłamania się z tego schematu kończą się fiaskiem, a z czegoś żyć trzeba. Nieliczni, zbyt głupi lub za bardzo naiwni, wierzą w szansę, jaką dostali. Ci przegrywają najbardziej, bo nie byli graczami i nic nie ugrali. Skojarzenie z totalitaryzmem nie będzie zbyt na wyrost…

Graficznie album jest minimalistyczny, rysunki Świdzińskiego są wyraziste i sugestywne. Stylowa i charakterystyczna kreska może nie trafić do każdego, podobnie jak humor autora – warto jednak spróbować się przekonać, ponieważ to dzieło jedyne w swoim rodzaju.

 

Czytaj również:

Z kulturą i smakiem
i
Wino i papirus niesione do skarbców Amona, około 1479–1420 p.n.e., grobowiec Rekhmire, Egipt; zdjęcie: domena publiczna
Dobra strawa

Z kulturą i smakiem

Czy ferment stworzył cywilizację?
Łukasz Modelski

Każda kultura polega na tworzeniu, przekształcaniu, wejściu na wyższy stopień skomplikowania. I nie ma na świecie kultur równie trwałych – a zarazem wciąż ewoluujących – jak kultury beztlenowych bakterii fermentacyjnych.

Czy ferment stworzył cywilizację? Tak. A przynajmniej towarzyszył jej od samego początku, jeśli powszechnie godzimy się, że symboliczne „wyjście z jaskiń” nastąpiło między 15 a 11 tys. lat p.n.e. i wiązało się z uprawami. Można było jeść dzikie ziarno i wytworzoną z niego mąkę, ale można było je również fermentować. „Wyrastające” pieczywo powstało z fermentacji dzikich drożdży, jednak antropolodzy są dziś zgodni, że w kilku najważniejszych „kolebkach cywilizacji” (Mezopotamia, Egipt, Indie, Chiny, Meksyk) najwcześniej fermentowano napoje. W kategoriach chronologicznych wygrywa tu Bliski Wschód z czasów kultury natufijskiej, zwanej tak od stanowiska archeologicznego w Wadi-an-Natuf na terenie współczesnego Izraela.

Czytaj dalej