Kwartalnik

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Historyjka – Trzy życzenia

Dawno, dawno temu, kiedy jeszcze istniała magia, żył sobie młody człowiek, któremu nic się nie chciało…

Tomasz Wiśniewski

Sztuka + Opowieści

Doznania

Spis myśli – 4/2023

Co poetki, pisarze i filozofki mówili o wspólnocie, wrażliwości, jeżach i Czechach?

Przekrój

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Przekrój lata 2023

O tym, co działo się latem (i dlaczego wcale nie był to sezon ogórkowy), przypominamy i piszemy jesienią.

Przekrój

Wszystko dla wszystkich i dla wszystkiego

Sztuka + Opowieści

Przemyślenia

Wszystko dla wszystkich i dla wszystkiego

Są książki, które trzeba przeczytać, a są i takie, które trzeba – choć nie można!

Tomasz Wiśniewski

Sztuka + Opowieści

Doznania

Przez wszystkie przypadki

Ile okładkowych zdjęć może zrobić jeden fotograf do jednego pisma? Jeśli to Wojciech Plewiński, to dla „Przekroju” – ponad 500! Artysta mówi naszej redaktorce, jak powstawały niektóre z nich.

Ida Świerkocka

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

JaToMy

Wszyscy jesteśmy połączeni, nie istnieją oddzielne ja i my. Dlaczego trzeba już skończyć ze społecznością solistów i czemu w życiu warto wspomagać się medytacją, wyjaśnia słynny profesor psychiatrii.

Paulina Wilk

Sztuka + Opowieści

Doznania

Mówiący obraz

Wiersz na jesienny wieczór (i wszystkie inne) wybrał poeta i krytyk literacki – Marcin Orliński.

Jiří Kolář

Sztuka + Opowieści

Doznania

Oj, nevím…

Filmy, które starają się być zbyt poważne, podejrzewam o nieszczerość. (Ludzi zresztą też) – deklaruje czeski scenarzysta i reżyser.

Jiří Menzel

Sztuka + Opowieści

Doznania

Jiří Menzel: piszący filmowiec

Sylwetkę legendarnego twórcy czeskiej nowej fali przedstawia jego tłumacz.

Andrzej S. Jagodziński

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Mały reportaż – 4/2023

Batoro to ja – mówi najmniejszy reportażysta świata (choć wielki sercem).

Tomasz Wiśniewski

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Wespół w zespół

Zamiast chwilowych przymierzy – stała wspólnota z jej wszystkimi zaletami i wadami. Badacze wciąż główkują, kto, kiedy i właściwie dlaczego to wymyślił.

Tomasz Wiśniewski

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Najmniejsze wspólnoty świata

Oto elitarne stowarzyszenia liczące nawet i zero osób! Poznajcie je wszystkie!

Wszystko Będzie Dobrze

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Wspólnota mitów

Z kim prędzej ożeniłby się niemiecki wegetarianin: z francuską wegetarianką czy z jedzącą mięso Niemką? To nie pytanie z „Randki w ciemno”, ale ważna kwestia dotycząca tego, jak powstają dziś wspólnoty. Fragment książki „Sapiens. Od zwierząt do bogów”.

Yuval Noah Harari

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Życiodajna więź

Relacje są dla nas tak ważne, że ich brak zagraża zdrowiu podobnie jak palenie papierosów. Współpraca jest konieczna do przetrwania zarówno jednostek, jak i gatunku.

Leonard Mlodinow

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Leśne dzieci

Romulus i Remus naprawdę mogli przetrwać pod opieką wilczycy, ale potem z pewnością nie założyliby Rzymu. Otoczenie, w którym wzrastamy, naznacza nas już na zawsze.

Tomasz Wiśniewski

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Niech żyje przyjaźń!

Na szerzącą się we współczesnym świecie samotność nie pomogą więzi narodowe czy rodzinne. Ale te przyjacielskie już tak.

Michał Herer

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Inne ja

Czy potrzeba przyjaźni i zdolność do niej są w nas zakodowane, czy jednak nabyte?

Marek Bieńczyk

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Być razem

W niepewnych czasach silniej odczuwamy potrzebę przynależności. Co jest potrzebne, by krąg przyjaciół stał się prawdziwą wspólnotą?

Wojciech Bonowicz

Sztuka + Opowieści

Doznania

dis moll

O tym, że nie ma nic piękniejszego niż czeska poezja, nie trzeba (prawie) nikogo przekonywać. Wiersz współczesnej poetki Kláry Goldstein przetłumaczyła Zofia Bałdyga.

Klára Goldstein

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Mądry wywiad – 4/2023

Rozważać o istocie człowieczeństwa można na wiele sposobów. W tej niezwykłej rozmowie przedstawiamy jeden z nich.

Tomasz Wiśniewski

Sztuka + Opowieści

Doznania

Litost

Niewysportowany student z Pragi, żona rzeźnika z małego miasteczka i sławny poeta. Ich los można określić jednym słowem.

Milan Kundera

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Potęga wrażliwości

Czy wrażliwość jest empatią, a empatia wrażliwością? I czy można (i warto) odziedziczyć je po przodkach? Rozmowa z Kamilą Jankowiak-Siudą, prof. Uniwersytetu SWPS.

Dagny Kurdwanowska

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Najkrótsze nowelki – 4/2023

„Pociąg”, „Make up” albo „Open space”. Objętość to niejedyna zaleta tych utworów (nieraz nawet nie największa).

Wszystko Będzie Dobrze

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Pełne serce

A gdyby tak odważyć się i dopuścić do siebie własne uczucia? Badaczka Brené Brown poddaje nam tę ewentualność pod rozwagę.

Sylwia Niemczyk

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Gry i zabawy dla wrażliwych

Jak grać w szachy, bawić się w berka albo co robić w muzeum? Porady dla osób wrażliwych.

Wszystko Będzie Dobrze

Duch + Ciało

Promienne zdrowie

Bezmiar nadmiaru

Mózg ma zdolność nie tylko odbierania, ale też ignorowania bodźców. Gdyby nie to drugie – czulibyśmy wyraźnie każdy dźwięk, każdy zapach, smak i teksturę wszystkiego, z czym styka się nasza skóra. Podobnie czują się niektóre osoby ze spektrum autyzmu.

Natalia Fiedorczuk

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

To i owo – 4/2023

Całkiem solidna porcja refleksji i ciekawostek o życiu i świecie.

Ida Świerkocka, Łukasz Kaniewski

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Niezwykła teoria

Nieznany szerzej profesor historii Otto Herman Frank z Akademii Nauk w Getyndze w artykule dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung” postawił śmiałą tezę.

Tomasz Wiśniewski

Świat + Ludzie

Edukacja

Święte znaki

Mniej więcej wtedy, kiedy wymyślono koło, zrodził się też drugi, być może jeszcze bardziej rewolucyjny pomysł: że słowa można zapisywać.

Maciej Wesołowski

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Pisać albo nie pisać?

Umiejętność czytania i pisania zmienia życie ludzi oraz całych społeczeństw. Pytanie tylko, czy zawsze na lepsze.

Tomasz Wiśniewski

Duch + Ciało

Promienne zdrowie

Na autopilocie

Zanim pisanie stanie się łatwe i przyjemne, mózg musi przejść ostry trening.

Paweł Boguszewski

Świat + Ludzie

Edukacja

Ćwicz, myśl, pisz

Czy biorąc pod uwagę tempo zmieniania się świata, możemy być pewni, że ludzkość odłoży umiejętność pisania odręcznego na półkę przeszłości?

Paweł Boguszewski

Sztuka + Opowieści

Opowieści

O czym milczy Platon

Dlaczego Platon nie zapisał ludzkości wszystkiego, co wiedział? I co z jego tajemniczych nauk wyciągnęli (albo i nie) Mark Zuckerberg oraz Elon Musk?

Paweł Majewski

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Podanie

Jeśli są w życiu rzeczy, które warto mieć, na pewno jest to długopis – zwłaszcza taki ze sklepu „Wszystko po 5 zł”.

Mateusz Kołczinger

Duch + Ciało

Promienne zdrowie

Spisz się, mózgu!

Jak funkcjonuje nasz mózg, kiedy piszemy odręcznie, a jak, gdy używamy klawiatury? Czemu lubi ruch i wyzwania? Wyjaśnia Audrey van der Meer, norweska neuropsycholożka i neurobiolożka.

Maria Hawranek

Duch + Ciało

Złap oddech

Niech fale płyną

Pozwól, by myśli pojawiały się i znikały jak fale na oceanie. Nauczyciel duchowy Swami Jyothirmayah opowiada o tym, jak zachować spokój umysłu.

Agnieszka Rostkowska

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Mądrość śliwki

„Nigdy nie rezygnuj ze swojego ja, aby uratować relację z drugą osobą” – przypowieść o relacjach i granicach.

Ravi Shankar

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Siła i wrażliwość

Ci, którzy są obdarzeni wrażliwością, nie rozpoznają, że to jest ich siła – mówi sławny nauczyciel duchowy.

Ravi Shankar

Duch + Ciało

Złap oddech

Jasny umysł

Jeśli będziesz odpychać negatywne myśli, one będą podążać za tobą jak cień. Pozwól im przepływać, radzi słynny nauczyciel duchowy.

Ravi Shankar

Duch + Ciało

Złap oddech

Punkty mocy

Wystarczy kilkanaście sekund, by się rozbudzić albo pozbyć bólu głowy, przekonuje ajurwedyjska lekarka Nisha Manikantan.

Agnieszka Rostkowska

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Chwila (nie)uwagi

Potrzebujemy zarówno głębokiego skupienia, jak i dumania o niebieskich migdałach – uważa brytyjski pisarz Johann Hari. Jak walczyć z rozproszeniem i żyć uważniej?

Paulina Wilk

Duch + Ciało

Złap oddech

Jesienna praktyka uważności

Jak pielęgnować wrażliwość na siebie i powstrzymywać się od krytycznej oceny siebie?

Magdalena Róża Skoczewska

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Pora pytań

W połowie życia zaczynamy odczuwać nie tylko jego ciężar, lecz także ciężar tego, którego nie przeżyliśmy. Dojrzałość przychodzi, gdy przestajemy zaprzeczać własnej skończoności.

Adam Aduszkiewicz

Sztuka + Opowieści

Opowieści

Światowiec

Ci, którzy sądzą, że trawa u sąsiada jest zawsze bardziej zielona, powinni przeczytać to opowiadanie. Wszyscy inni również.

Frank O’Connor

Świat + Ludzie

Edukacja

Figle umysłu

Syndrom oszusta i patrzenie przez różowe okulary – to tylko dwa z wielu błędów poznawczych, które wszyscy popełniamy.

Jowita Kiwnik Pargana

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Myślę, więc błądzę

Załóżmy, że błędy zostałyby zniesione. Kim byłby człowiek, który nigdy się nie myli? Na to pytanie można udzielić dwóch całkowicie różnych odpowiedzi.

Daniel Ward

Świat + Ludzie

Edukacja

Kulturowe okulary

To, czy zostaniemy uznani za sprawców przestępstwa, czy za ofiary okoliczności, w dużej mierze zależy od kultury, w której wychowali się nasi sędziowie.

Jowita Kiwnik Pargana

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Szpinak i inne (nie)szczęścia

Czy świat nauki uczy się na własnych błędach? Historia pokazuje, że nie zawsze, a przynajmniej nie zawsze od razu.

January Weiner

Psychotest: Jaki jest twój wewnętrzny błąd?

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Psychotest: Jaki jest twój wewnętrzny błąd?

Odpowiedz prawidłowo na kilka pytań i sprawdź, jaki błąd nosisz w sobie.

Wszystko Będzie Dobrze

Świat + Ludzie

Edukacja

Miło się mylić

Bez pomyłek nie byłoby ewolucji ani różnorodności. Utknęlibyśmy w miejscu – albo całkiem wyginęli.

Szymon Drobniak

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Przyszłość pewnego błędu

Enzymy muszą dwoić się i troić, by powielać informacje zawarte w kodzie genetycznym. Ale czy to wystarczy, by zadowolić surowego egzaminatora – Dobór Naturalny?

Tomasz Sitarz

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Kolczasty grzesznik

Przedszkolaki rysujące jeża z jabłuszkiem na grzbiecie w istocie kolportują mit, który wiąże to zwierzę z siłami ciemności i podstępami diabła.

Łukasz Modelski

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Słynne historyczne jeże

Fryzura na jeża to krótko ostrzyżone włosy. Niewiele osób jednak wie, że pierwszym fryzjerem strzygącym w ten sposób był (tak, tak) prawdziwy jeż.

Wszystko Będzie Dobrze

Sztuka + Opowieści

Opowieści

Jeżyk

Na początku nic nie zapowiadało kłopotów. Z czasem zaczął zdradzać przejawy zbyt silnej osobowości. Jak w domu pisarki odnalazł się kłujący przybysz?

Zofia Nałkowska

Świat + Ludzie

Ziemia

Piszczy w puszczy

Stary las nie potrzebuje ogrodzeń, osłonek na drzewa czy budek dla ptaków. Lepsze strategie przetrwania wypracował już miliony lat temu.

Adam Zbyryt

Sztuka + Opowieści

Doznania

Znani poeci i poetki o jeżach

Sprawdź, jak lirycznie o jeżach pisali Rilke, Dickinson, Herbert i nawet Rej.

Wszystko Będzie Dobrze

Sztuka + Opowieści

Opowieści

Za siedmioma górami Karkonoszy

Wystarczyło usiąść pod jej liściem, by poczuć się jak w domu. Chroniła przed deszczem, kołysała do snu, opowiadała baśnie. Najważniejsza lipa dzieciństwa.

Iza Klementowska

Świat + Ludzie

Ziemia

Drzewo, czyli wszystko

Drzewo bywało środkiem świata, osią łączącą ziemię z niebem, korzeniami sięgało w zaświaty. To pod nim rodzili się bogowie – i zupełnie ludzkie dzieci.

Ewa Pluta

Sztuka + Opowieści

Doznania

Robacze piękno

Pełzających, skaczących i kroczących na długich odnóżach stworzeń szukajmy nie tylko w wysokiej trawie, lecz także na płótnach dawnych mistrzów.

Michał Książek

Świat + Ludzie

Ziemia

Młoda wiśnia, stara śliwa

Zapowiadały nadejście pór roku, bywały siedzibą demonów, ale też symbolizowały domy schadzek. Oto mały przewodnik po magicznych drzewach Azji Wschodniej.

Aleksandra Woźniak-Marchewka

Duch + Ciało

Złap oddech

Ulotne skarby

Leczyli nimi już starożytni Egipcjanie, a w starożytnym Rzymie były tak samo luksusowe jak złoto. Olejki eteryczne stosujemy chętnie także dzisiaj, choć jedna rzecz wciąż pozostaje tajemnicą: czy metoda ta jest bardziej przyjemna, czy skuteczna?

Piotr Ibrahim Kalwas

Duch + Ciało

Dobra strawa

Królestwo za orzechy

Przypominają kształtem ludzki mózg i w istocie poprawiają pamięć, koncentrację oraz nastrój. Warto namoczyć je przed spożyciem albo wytłoczyć z nich olej.

Dominika Bok

Duch + Ciało

Dobra strawa

Wpływ wypływu

Kult, kultura i kulturystyka przypłynęły do nas na złotej fali oliwy. I choć ludy Północy tłoczyły własne oleje, to dzięki oliwie zostały wtłoczone w kanon, który dziś uważają za własny.

Łukasz Modelski

Świat + Ludzie

Ziemia

Olej olej

Informacje są sprzeczne. Trudno z nich wnioskować, czy epoka ropy niedługo się skończy, czy dopiero wchodzi na najwyższe obroty. A może jedno i drugie? Jedno jest pewne: ropa naftowa wciąż pozostaje w centrum wydarzeń.

Paulina Wilk

Duch + Ciało

Dobra strawa

Psychotest: Jakim olejem jesteś?

Tran, oliwa czy może olej silnikowy? Odpowiedz na pytania i ustal raz na zawsze.

Wszystko Będzie Dobrze

Sztuka + Opowieści

Przemyślenia

Hydraulicy

Co wynikło z niezamierzonego podsłuchania rozmowy trojga hydraulików?

Mateusz Kołczinger

Sztuka + Opowieści

Doznania

Pegaz, gazu! – 4/2023

„Przekrojowy” (i nie tylko!) poeta przedstawia dwa nowe gatunki nawiązujące do klasyki literatury: „Hamleta” Williama Szekspira oraz „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza.

Marcin Orliński

Sztuka + Opowieści

Doznania

Milczenie owiec

Są miłe dla oka, można się z nimi utożsamiać albo przerobić je na alegorię. Owce mają sporo wspólnego ze sztuką!

Stach Szabłowski

Sztuka + Opowieści

Doznania

Kolor zmiany

Bojowy i delikatny, zmysłowy i niewinny, komercyjny i zbuntowany: różowy jak żaden inny kolor łączy w sobie przeciwieństwa. Być może dlatego pokochali go artyści.

Karol Sienkiewicz

Sztuka + Opowieści

Doznania

Czy kolor różowy w ogóle istnieje?

Z tą barwą jest trochę tak jak ze słynną fajką na obrazie Renégo Magritte’a – niby jest, ale jednak jej nie ma. Oczywiste, prawda?

Szymon Drobniak

Sztuka + Opowieści

Doznania

Mowa kwiatu

Fragment książki „Róże Orwella” (Karakter 2023).

Rebecca Solnit

Sztuka + Opowieści

Opowieści

Ślimak i róża

Kwiat nie zastanawia się, po co kwitnie. Ślimak widzi dla siebie lepszy los, ale nie podzieli się tym ze światem.

Hans Christian Andersen

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Co byłoby lepsze, gdyby było różowe?

Niewielka różnica w kolorze – a ile zalet.

Wszystko Będzie Dobrze

Sztuka + Opowieści

Doznania

Trickster z Pragi

Są na świecie kraje, w których taki artysta już dawno siedziałby w więzieniu. Ale w Czechach David Černý cieszy się opinią najsłynniejszego narodowego rzeźbiarza współczesnego.

Stach Szabłowski

Świat + Ludzie

Marzenia o lepszym świecie

Miasto alchemików

Mapy z czasów cesarza Rudolfa II umiejscawiają Pragę w symbolicznym sercu Europy. Otoczony przez artystów i uczonych władca próbował za pomocą alchemii zjednoczyć rozpadający się świat.

Maciej Świetlik

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Diabeł z Wełtawy

Grecy mieli swojego Posejdona, Rzymianie Neptuna, a Czechom przypadł w udziale wodnik – co prawda bez trójzębu i rydwanu, za to z potężnym jak wodny żywioł potencjałem humorystycznym.

Marta Anna Zabłocka

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Cieszyn obojga narodów

Czas tu płynie powolutku, zakochani całują się na moście Przyjaźni, a turyści pytają miejscowych o rotundę z dwudziestozłotówki. I już sama nazwa miasta sprawia, że człowiek się cieszy.

Beata Mońka, Marcin Mońka

Sztuka + Opowieści

Przemyślenia

Treserki lwów

Pięć wybitnych czeskich fotografek XX w. uwieczniało zarówno znane osobistości, jak i ginące światy czeskiej prowincji.

Agnieszka Rzonca

Sztuka + Opowieści

Doznania

Muchy

Niewinna pogawędka w gospodzie może sprowadzić na człowieka kłopoty. Zwłaszcza gdy dotyczy much albo europejskiej polityki międzynarodowej.

Jaroslav Hašek

Sztuka + Opowieści

Przemyślenia

Kto się boi czeskich pisarek?

„Czesi to śmiejące się bestie” – twierdził radca Murarick w „Pociągach pod specjalnym nadzorem”. Czy nadal widać to w ich literaturze?

Anna Maślanka

Sztuka + Opowieści

Doznania

Ostatnie pożegnanie

Lepiej nie czekać z pogrzebem dłużej niż rok. To nieuprzejme wobec zmarłego i znacznie utrudnia logistykę uroczystości.

Bianca Bellová

Kosmiczne różności Łukasza Kaniewskiego – 4/2023

Świat + Ludzie

Wiedza i niewiedza

Kosmiczne różności Łukasza Kaniewskiego – 4/2023

Czy czas przyśpieszył i skąd się wzięła dziura w jednym z oceanów? Garść najświeższych wiadomości z kosmosu.

Łukasz Kaniewski

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Wspomnienia z LABY 2023

Fotoreportaż z Festiwalu Czasu Wolnego LABA 2023. Tak było!

Przekrój

Sztuka + Opowieści

Doznania

Haiku jesienne – 4/2023

Jesień – podobnie jak wiosna, lato i zima – sprzyja lekturze haiku. Oto wybrane przez nas utwory na tę porę roku.

O wspólnocie uśmiechu, natury i szaleństwa

Sztuka + Opowieści

Przemyślenia

O wspólnocie uśmiechu, natury i szaleństwa

Cytaty na jesień: Antoine de Saint-Exupéry, Aleksander Minkowski i Knut Hamsun.

Humor + Rozmaitości

Rozmaitości

Przysłowia i powiedzonka o jeżu

Poharatany, jakby jeża przytulał – i inne mniej znane sentencje o życiu (tzn. jeżu).

Wszystko Będzie Dobrze

Duch + Ciało

Pogoda ducha

Jeżeli ktoś zupełnie już w ludzkość nie wierzy,
niech spojrzy na ośrodki ratowania jeży.

„Jerzy dla Jeży” (w Kłodzku) albo „Jeżurkowo”
(pod Warszawą) naświetlą mu sprawę na nowo.

Możemy na Facebooku odnaleźć ich strony.
Więc jeśli ktoś już całkiem jest rozgoryczony

i myśli: „Nie ma w ludziach dobrych rzeczy! Wcale!”,

Czytaj dalej

Nowy „Przekrój” już jest!

Spis treści

W tym numerze

W tym numerze

W tym numerze

Czytaj także

Logowanie

Rejestracja